Piše: Safet Mušić
Migrantska situacija u Bosni i Hercegovini postaje sve složenija, osnovni razlozi leže u činjenici da nedostaje zajedničkog kordiniranog upravljanja migracijama sa nivoa države, odnosno niži nivoi vlasti iz svojih razloga poduzimaju mjere koje nisu u skladu sa Ustavom države niti uvažavaju univerzalna ljudska prava. Trenutno je najteža situacija u Unsko-sanskom kantonu (USK), gdje se dešavaju sukobi među migrantima, sukobi migranata sa policijom, samoorganizovanje građana koji vraćaju migrante, zabilježeno je da je više povrijeđenih migranata, ali da ima i povrijeđenih policajaca. S druge strane Ministarstvo unutrašnjih poslova RS-a nastavlja sa prebacivanjem migranata do administrativne granice USK-a, dok se i dalje bilježe ulasci novih migranata preko istočne granice Bosne i Hercegovine. Ne vidi se ni pojačana aktivnost EU, od koje se mnogo očekuje, upravo iz razloga što većina migranata u BiH dolazi iz jedne od članica EU i nastavlja put do druge članice EU, odnosno do zapadne Evrope.
Većina migranata koji dolaze u Bosnu i Hercegovinu je iz ratom pogođenih država Iraka, Sirije, Afganistana, zatim iz Pakistana i Bangladeša odakle bježe zbog siromaštva, te migranti iz afričkih država, prije svega Alžira, Maroka i Tunisa, u zadnje vrijeme i Libije, takođe u potrazi za poslom i boljim životom.
Alžir i migracije
Alžir je najveća država u Africi, a ujedno je i najveća država u arapskom svijetu (veći je i od Saudijske Arabije), sa više od 40 miliona stanovnika i razmjerno visokim BDP-om (bruto domaći proizvod) po glavi stanovnika. Alžir predstavlja regionalnu silu, ali ipak mladi napuštaju ovu državu i postaju dio statistike u sklopu praćenja migrantskih tokova. Alžir se uveliko oslanja na izvoz nafte i gasa, ali su i te privredne grane pogođene globalnom pandemijom koronavirusa. Prije pojave korona virusa, smanjeni prihodi od nafte i gasa uticali su na efektnost i sposobnost vlade da stvara nova radna mjesta i da izdvaja sredstva za usluge najširoj populaciji. Podaci Svjetske banke pokazuju da je u Alžiru nezaposlenost prošle godine dostigla 11,5 posto, što i jeste jedan od osnovnih razloga da se mladi Alžirci odlučuju na napuštanje države.
Veliki broj Alžiraca se pokušava domoći Evrope morskim putem, do obala Španije, Italije i Francuske, te prema podacima UNHCR-a od 1. januara ove godine do 1. avgusta, od ukupnog broja migranata na Mediteranskoj ruti 4,5 posto njih su iz Alžira. Procenat migranata iz ove države na Zapadnobalkanskoj migrantskoj ruti je u pojedinim periodima bio i do 20 posto, dok se zadnjih mjeseci kreće oko 10 posto. Broj migranata koji su u julu ove godine stigli u Španiju preko zapadnog Mediterana gotovo se udvostručio u odnosu na juni, dok je ukupno za prvih sedam mjeseci 2020. godine broj dolazaka bio manji od 50 posto u odnosu na isti period prošle godine. Broj Alžiraca koji koriste ovu migrantsku rutu bio je sedam puta veći nego prije godinu dana, objavio je Frontex. Polovina svih registrovanih migranata bili su državljani Alžira, dok su Marokanci bili druga najzastupljenija nacionalnost među migrantima.
Istražujući stanje i unutarnje međusobne odnose među migrantima u Bosni i Hercegovini, došli smo do saznanja da su alžirski migranti bolje organizovani od ostalih i da često u kampovima formiraju grupe te se pokušavaju nametnuti kao “unutarnji kontrolori”. Prema izjavama migranata koji su boravili u kampovima u Bihaću, Velikoj Kladuši i Sarajevu, neki od njih učestvuju u preprodaji droge ili drugih roba, te su zabilježeni i primjeri otimanja novca od drugih migranata i učešće u nasilnim obračunavanjima među migrantima. Shodno izjavama migranata, iako nisu najbrojnija grupa među migrantima Alžirci se bolje snalaze i lakše ostvaruju kontakte nego ostali migranti. Kao razlog navode sličnosti u mentalitetu, koji ipak ima više zajedničkog evropskom nego to ima mentalitet migranata iz nekih azijskih ili država centralne Afrike. Još jedan razlog je pomogo alžirskim migrantima da se bolje organizuju, a to je zbog činjenice da većina njih ima rodbinu ili prijatelje u državama EU, te održavaju kontakte sa istima ili su već boravili kod njih u ranijem periodu.
Arapsko proljeće nije uticalo na povećane migracije iz Alžira
U cilju informisanja javnosti o razlozima migracija iz Alžira razgovarali smo sa Anisom Khellafom, stručnjakom za strateška obavještajna pitanja iz Alžirskog centra za ekonomsku diplomatiju iz Pariza. Na pitanje da li je Arapsko proljeće ubrzalo migracije iz Alžira ili migracije uopšte nisu povezane sa Arapskim proljećem, Khellaf kaže da u Alžiru nisu imali Arapsko proljeće kao u ostalim arapskim zemljama. “Imali smo naše alžirsko proljeće i imali smo mnogo nasilja između 1990. godine i 2000. godine. U slučaju Alžira, većina onih koji napuste državu to čine uglavnom u potrazi za poslom i boljim životom u svojoj budućnosti.”
Podaci međunarodnih organizacija koje prate migracije govore da je Alžir među prvih 10 država iz kojih dolazi većina migranata u zadnjih pet godina, stanje u državi ne ide u prilog pretpostavci da bi se taj trend mogao zaustaviti. “Ne postoje službeni podaci o tačnom broju migranata iz Alžira koji su zadnjih godina napustili državu i niko ne može znati pravi broj. Ali, mislim (prema osobnoj procjeni) da imamo između 8000 do 12 000 mladih Alžiraca koji se ilegalno useljavaju u Evropu”, ocjenjuje Khellaf.
U razgovoru s nekim migrantima iz Alžira smo doznali da su osim nezaposlenosti prisutni još neki razlozi zbog kojih mladi napuštaju državu, prije svih to su korupcija i prevelika izdvajanja iz budžeta za naoružanje.
“Da, slažem se da je prvi razlog za odluku o imigraciji iz Alžira u drugu zemlju – nezaposlenost. Inače, alžirski narodi odlično znaju da su naše pogranične države nestabilne (Libija, Mali, Niger, Čad i zapadna Sahara). Alžirsko ministarstvo odbrane mora zaštititi našu zemlju i naše granice od različitih rizika koji dolaze izvana. A znate da je operacijama zaštite zemlje potreban važan proračun, dakle iz toga razloga, budžet je tako visok.”
Na kraju Khellaf zaključuje: “Sagledavajući sve faktore, mogu razumjeti migrante i preciziram da alžirsko ministarstvo odbrane može optimizirati njihov proračun”.
