Piše: Željka Pavlović

Na Univerzitetu u Banja Luci u akademskoj 2020/2021 godini, po evidenciji dobijenoj sa članica Univerziteta, studira 48 studenata s invaliditetom. Najčešće su to osobe sa poteškoćama u kretanju i osobe s oštećenjem vida.

Najviše studenata s invaliditetom godinama unazad studira na Fakultetu političkih nauka, te Filološkom i Pravnom fakultetu Univerziteta u Banja Luci. Svakako, dosta ih se opredjeljuje i za studije na Akademiji umjetnosti, Filozofskom fakultetu, Arhitektonsko-građevinsko-geodetskom fakultetu, Ekonomskom fakultetu, ali i za druge fakultete u sastavu Univerziteta u Banja Luci.

Sa Univerziteta Banja Luka kažu da je nekoliko fakulteta u Banja Luci do danas potpuno ili djelimično prilagođeno osobama s invaliditetom.

“Pojedine inicijative i aktivnosti pokazuju spremnost akademske zajednice i republičkih institucija da se radi na prevazilaženju problema pristupačnosti na ostalim fakultetima, među kojima još uvijek ima onih koji su potpuno neprilagođeni. U Javnoj ustanovi Studentski centar “Nikola Tesla” postoje prilagođeni paviljoni za smještaj studenata. Centar za pomoć studentima sa posebnim potrebama Univerziteta u Banja Luci potpuno je prilagođen osobama s invaliditetima. Moramo da naglasimo da i na pojedinim članicama Univerziteta postoje i liftovi koje koriste osobe s invaliditetom”, dodaju iz Univerziteta Banja Luka.

Univerzitet Banja Luka poručuje da je nepristupačnost jedan od najvećih problema sa kojima se studenti  s invaliditetom susreću.

“Ovo se odnosi kako na arhitektonsku, tako i na digitalnu nepristupačnost. Takođe, Univerzitet i sve njegove članice spremni su da budu pristupačni za sve studente, te aktivno rade na tome da visoko obrazovanje bude dostupno svima,” poručuju sa Univerziteta Banja Luka.

Studenti s invaliditetom na prvom i drugom ciklusu studija na Univerzitetu u Banja Luci, oslobođeni su plaćanja školarine. Univerzitet dodaje da takođe, odlukom Upravnog odbora JU Studentskog centra “Nikola Tesla”, studenti s invaliditetom koji prvi put upisuju akademsku godinu oslobođeni su plaćanja smještaja i ishrane. Ministarstvo za naučno-tehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo Republike Srpske svake godine raspisuje stipendije za studente s invaliditetom, kao i većina jedinica lokalne samouprave.

Prilagođenost osobama s invaliditetom omogućava i njihovo uspješno obrazovanje

Iz Univerziteta Banja Luka ponosno kažu da svi studenti s invaliditetom ostvaruju dobre rezultate tokom studija. “Studenti s invaliditetom koji su studirali na našem Univerzitetu danas su uspješni u svojim poslovima, te su istaknuti aktivisti za unapređenje položaja osoba s invaliditetom.”

“Centar za pomoć studentima sa posebnim potrebama djeluje u okviru Kancelarije prorektora za nastavu i studentska pitanja i dio je Univerziteta u Banja Luci od 2007. godine. Centar je učestvovao u međunarodnim projektima, u okviru kojih je nabavljena veoma vrijedna asistivna oprema koja olakšava studiranje studentima s invaliditetom. Centar je bio nosilac ili partner na još dosta projekata koji su realizovani na međunarodnom i nacionalnom nivou. U planu je unapređivanje rada Centra kroz aktivnosti koje realizujemo u saradnji sa centrima u regionu, kao i intenzivnija saradnja sa srednjim školama. U saradnji sa fakultetima, nevladinim organizacijama i institucijama koje imaju program rada za pomoć osobama s invaliditetom kreira se akademsko okruženje koje bi pružilo adekvatnu podršku i unaprijedilo kvalitet studiranja kroz otklanjanje arhitektonskih barijera i prilagođavanje nastavnog procesa. Kada je u pitanju podrška studentima, najviše nam se obraćaju studenti s oštećenjem vida sa zahtjevom za prilagođavanje literature u formate koji im omogućavaju neometan pristup nastavnom procesu, kao i studenti kojima Centar ustupa opremu koja im je potrebna za adaptiranje istog. Studenti mogu da koriste i prostorije Centra i opremu koja je u potpunosti prilagođena,” navode iz Univerziteta Banja Luka.

Iskustva studenata s invaliditetom i podrška lokalne zajednice

Razgovarali smo i sa studentima s invaliditetom, kako su zadovoljni sa prilagođenim i omogućenim smeštajem i opremom koju posjeduju te da li im nešto nedostaje.

Jedan od studenata s invaliditetom je Nemanja Tubak,  student druge godine na Elektrotehničkom fakultetu u Banja Luci. Nemanja ima tjelesno oštećenje, problem sa desnom rukom i nogom. Kako objašnjava, to je oblik djelimične paralize desne strane tijela.

“Moj invaliditet je takav da sam mogao obavljati sve aktivnosti na fakultetu bez problema, bilo je malo poteškoća oko laboratorijskih vježbi, nisam mogao sve sam uraditi, zbog slabe funkcije desne ruke. Profesori i asistenti su bili korektni, pa su mi uvijek pomagali ili oni ili neko od mojih kolega,” ističe Nemanja i poručuje da nema nikakvih problema tokom studiranja, što ga čini izuzetno sretnim.

“Što se tiče arhitektonskih barijera, Elektotehnički fakultet definitivno ima veliki problem. Sam ulazak na fakultet za osobu koja je nepokretna, odnosno koristi invalidska kolica je nemoguć, jer imamo stepenice pri ulazu. Pored toga imamo sale koje se nalaze na spratu, što je dodatno otežavajuće za korištenje osobama koje koriste invalidska kolica, ali naravno imamo i dio sala u prizemlju, što je olakšavajuće”, dodaje Nemanja.

Nemanja kaže da je oslobođen plaćanja školarine, a dobija stipendiju iz svoje opštine Prnjavor. “Postoji poseban fond za studente s invaliditetom, ali ja ispunjavam i opšte uslove tako da stipendiju dobijam svake godine bez problema”, navodi Tubak.  

Nemanja je zadovoljan, dok njegova kolegica sa Ekonomskog fakulteta u Banja Luci, Branka Trivalić iako je po rođenju kratkovidna osoba sa velikom dioptrijom kako kaže, invalidska komisija zbog propisa je kao takvu baš i ne prepoznaje, te zbog toga nije oslobođena plaćanja školarine i nije u mogućnosti da koristi ostale usluge koje se nude studentima s invaliditetom.

Branka Trivalić dolazi iz Prnjavora u Banja Luku da studira ekonomiju na Univerzitetu. Ekonomiju je upisala zbog ljubavi, ali i iz razloga zato što na Ekonomskom fakultetu nema fizičkih i sličnih barijera za studente s invaliditetom. “Po nekim pravilima ili kriterijumima koje Republika Srpska ima, ja sam slabovidna osoba i mogu se voditi kao osoba s invaliditetom, ali nemam nikakve privilegije ni na šta. VOD (skraćenica iz latinskog jezika “visus oculi dextri” – vidna oštrina desnog oka) i VOS (skraćenica iz latinskog jezika “visus oculi sinistri” – vidna oštrina lijevog oka) bi trebali biti 0.5. Kod mene je na jedno oko 0.5 a na drugo 0.6″, navodi Branka.

“Ekonomiju sam upisala iz ljubavi i iz razloga što ne postoje fizičke barijere na ekonomskom fakultetu. Išla sam u tu srednju školu i mnogo mi se svidjelo sve kako funkcioniše. Iako sam željela upisati bezbjednost i kriminalistiku, nisam mogla, jer znam da bih imala dosta smetnji i problem u arhitektonskom i smislu te prilagođene literature”, dodaje Trivalić.

Što se tiče učenja problem joj predstavljaju knjige, koje nisu adekvatno napisane za osobe koje imaju oštećenje vida. “Knjige su sitnim fontom štampane, gdje poslije nekog vremena učenja i dugog čitanja više nije moguće gledati u knjigu. Ja sam se do sad susrela sa svega tri knjige da su dobro odštampane i da nisam imala problema pri čitanju. Sve ostalo bilo mi je izuzetno naporno”, kaže Branka.

Branka dobija opštinsku stipendiju, a školarinu joj plaćaju roditelji. Ističe da od strane kolega i profesora dobija razumijevanje, posebno kada je u pitanju rad na računaru.

Prema iskustvima studenata Univerzitet Banja Luka radi na prilagođavanju obrazovanja osobama s invaliditetom, kako bi postao što pristupačnije mjesto za studiranje svima, jer je obrazovanje jedno od osnovnih ljudskih prava. Takođe, profesori i kolege imaju dosta razumijevanja što je od velike pomoći svakom studentu s invaliditetom, ali i dalje mnoge zgrade fakulteta i literatura nije u potpunosti prilagođena osobama s invaliditetom, što predstavlja problem u smislu mogućnosti izbora studija (neki studenti ne mogu upisati željeni fakultet). Bitno je napomenuti da je zajedničkim zalaganjem i podizanjem svijesti kod ljudi moguće stvoriti sredinu u kojoj će svaki student biti ravnopravan i imati jednake prilike i mogućnosti u odnosu na sve ostale.